Yeni bir ülkede yaşamak başlı başına hem heyecan verici hem de kafa karıştırıcı bir deneyim. Hele ki İngiltere gibi kuralları net ve detaylı bir sisteme sahip bir yere geldiysen, zaman zaman “Ben şimdi ne yapacağım?” diye düşünebilirsin. Özellikle konu vergi olunca iş biraz daha çetrefilli hale gelebilir. Çünkü kazandığın paranın ne kadarına dokunulacak, hangi kesintiler yapılacak, ne zaman ve nasıl ödeme yapacaksın gibi sorular bir anda zihnini meşgul etmeye başlayabilir. Ama endişelenme, yalnız değilsin. Gel şimdi, İngiltere’deki vergi sistemini birlikte keşfedelim. Hazırsan başlıyoruz!
İngiltere’de Vergi Sistemi Nasıl İşliyor?🤔
İngiltere’de vergiler, HMRC (HM Revenue and Customs) adlı resmi kurum tarafından toplanır. Türkiye’deki Gelir İdaresi Başkanlığı’nın İngiltere’deki karşılığı gibi düşünebilirsin.
Buradaki sistemin temel prensibi: “Ne kadar kazanırsan, o kadar vergi ödersin.” Yani gelir arttıkça vergi oranı da artar. Bu sisteme ‘artan oranlı vergi’ (progressive tax) deniyor. Ama bu, tüm gelirine aynı oran uygulanıyor demek değil. Gelirin belli dilimlere ayrılır ve her dilim farklı oranlarda vergilendirilir.
Gelir Vergisi (Income Tax)💰
İngiltere’de bir işte çalışıyorsan, serbest meslek yapıyorsan ya da herhangi bir şekilde düzenli gelir elde ediyorsan, bu kazancının bir kısmı için gelir vergisi ödemen gerekir. Bu vergi, sağlık hizmetlerinden eğitime, kamu ulaşımından altyapıya kadar pek çok alanda devletin sunduğu hizmetlerin finansmanında kullanılır.
Sistemin mantığı yukarıda bahsettiğimiz gibi oldukça basit: Kazandıkça daha fazla vergi ödersin ama bu tüm kazancına aynı vergi oranının uygulandığı anlamına gelmez. Gelirin belli dilimlere ayrılır ve her bir dilim, farklı oranlarda vergilendirilir. Bu yüzden sistem hem adil hem de kademeli ilerler.
Ayrıca, devletin belirlediği bir vergiden muaf gelir sınırı da vardır. Yani yılda belirli bir miktara kadar kazanç elde ediyorsan, bunun için vergi ödemezsin. Bu sınırın üzerinde kazanç elde etmeye başladığında ise gelirinin sadece fazla olan kısmı vergilendirilir.
Not: Gelir vergisiyle ilgili oranlar ve vergiye tabi gelir sınırları her yıl hükümet tarafından güncellenebilir. Bu nedenle, güncel vergi dilimlerini ve muafiyet sınırlarını her yeni vergi yılı başında HMRC’nin resmi sitesinden kontrol etmekte fayda var.
Ulusal Sigorta (National Insurance)🌐
Gelir vergisinin dışında, maaşından yapılan bir diğer kesinti de Ulusal Sigorta (National Insurance – NI) katkısıdır. Bu kesinti, İngiltere’nin sosyal güvenlik sistemine destek olmak için alınır. Emeklilik maaşı, sağlık hizmetleri, işsizlik yardımı gibi pek çok sosyal hakkın temelini bu sistem oluşturur.
Ulusal Sigorta sistemiyle ilgili birçok detay özellikle yeni gelenler için kafa karıştırıcı olabilir. Ama merak etme, bu konuyu tüm yönleriyle ele aldık.
👉 Ulusal Sigorta Numarası (NIN) nasıl alınır, ne işe yarar,..? Tüm detaylara buraya tıklayarak ulaşabilirsin.
Belediye vergisi (Council Tax)🏦
İngiltere’de yaşarken karşına çıkacak bir diğer önemli konu da belediye vergisi. Evde yaşayan kişi sayısından tut, evin değerine kadar pek çok şeye göre değişebiliyor. Bu konuyu da detaylarıyla ele aldık.
👉 Belediye vergisi nedir, kimler öder,..? Tüm detaylara buraya tıklayarak ulaşabilirsin.
Kendi İşini Yapıyorsan: Self Assessment⏳
Eğer bir işverene bağlı olmadan serbest çalışıyorsan (freelancer, self-employed) ya da kendi işini yürütüyorsan, maaşlı çalışanlardan farklı olarak vergi kesintin otomatik yapılmaz. Bunun yerine, her yıl gelirini kendin beyan etmen gerekir. Bu beyana da Self Assessment Tax Return denir. Yani kısaca: “Ben bu yıl şu kadar kazandım, bu kadar masraf yaptım, ödemem gereken vergi şu kadardır” diyerek HMRC’ye bildirimde bulunursun.
Bu süreci çevrimiçi olarak HMRC’nin sisteminden yapabilirsin ama dikkat etmen gereken en önemli şeylerden biri: tarihlere uymak. Çünkü formu geç teslim edersen ya da hiç göndermezsen, otomatik para cezası uygulanır. Ve bu cezalar bazen ciddi boyutlara ulaşabilir.
Kurumlar Vergisi (Corporation Tax)🧮
Bu vergi, şirketler tarafından ödenir. Eğer İngiltere’de bir limited şirket (LTD) kurduysan veya bir şirketin yöneticisiysen, giderler düşüldükten sonra elde edilen kâr üzerinden Kurumlar Vergisi ödemen gerekir. Serbest çalışanlar veya bireysel girişimciler (sole trader) için değil, şirket düzeyindeki işletmeler için geçerlidir.
Şirketin yıl boyunca elde ettiği net kâr, belirli bir orana göre vergilendirilir. Ödenecek vergi miktarını belirlemek ve bildirmek için yıl sonunda şirket hesapları hazırlanır ve HMRC’ye raporlanır.
💡Eğer şirket kurmayı planlıyorsan ya da kurduysan, Kurumlar Vergisi, muhasebe dönemi, yıllık beyan gibi konulara ayrıca göz atman faydalı olabilir.
KDV (VAT) Nedir?📊
İngiltere’de alışveriş yaparken fiyatların içinde zaten KDV (Katma Değer Vergisi), yani VAT (Value Added Tax) yer alır. Genellikle ürünlerin ve hizmetlerin fiyatına otomatik olarak eklenir, bu yüzden ayrıca fark etmezsin.
Çoğu ürün ve hizmette standart bir KDV oranı uygulanır. Ancak bazı özel kategoriler —örneğin kitaplar, çocuk kıyafetleri, temel gıda ürünleri— ya hiç vergilendirilmez ya da daha düşük bir oranla vergilendirilir. Yani devlet, bazı alanlarda tüketiciyi desteklemek amacıyla istisnalar tanır.
Kendi işini yapıyorsan ve belirli bir kazanç eşiğini geçiyorsan, işletmeni KDV’ye kayıt ettirmen ve fatura keserken bunu belirtmen gerekebilir.
💡 Not: KDV oranları sabit değil, yıllara göre değişebilir. Ayrıca hangi ürünlerde ne kadar uygulandığını HMRC’nin sitesinden güncel olarak kontrol edebilirsin.
Vergi Kodları ve Maaş Bordroları🔍
Maaş bordrona baktığında genellikle “1257L” gibi sayı ve harflerden oluşan bir vergi kodu görürsün. Bu kodlar, ne kadar vergi ödeyeceğini ve ne kadar gelir için vergi muafiyeti uygulanacağını belirler. Her çalışan, gelirine, durumuna ve çalışma şekline göre farklı bir vergi koduna sahip olabilir. Ancak bazen sistemde otomatik olarak yanlış bir kod tanımlanabilir ve bu da bordronda gereğinden fazla vergi kesilmesine neden olabilir.
Eğer maaşından beklediğinden fazla vergi kesildiğini fark edersen, büyük ihtimalle sorun bu vergi kodundan kaynaklanıyordur. Böyle bir durumda HMRC ile iletişime geçerek kodun doğruluğunu kontrol ettirmen ve gerekiyorsa güncellenmesini sağlaman mümkün.
💡 Minik bir tavsiye: Bordronu düzenli olarak kontrol et ve vergi kodunu not et. Özellikle işe yeni başladıysan ya da iş değişikliği yaptıysan, doğru kodun kullanıldığından emin olmak önemlidir.
Vergi İadesi (Tax Refund) Nedir?↩️
Bazen yıl içinde fazla vergi ödemiş olabilirsin. Örneğin işe yıl ortasında başladıysan, birden fazla işte çalıştıysan ya da vergi kodun yanlışsa… Böyle durumlarda HMRC bu farkı fark ederse, vergi iadesi (tax refund) alma hakkın olabilir. Bu iadeler otomatik olarak hesabına yatırılabileceği gibi, bazen senin başvuru yapman da gerekebilir. Başvuru süreci oldukça kolay; online HMRC hesabın üzerinden ya da gerekli belgelerle başvurarak geri ödeme talep edebilirsin.
💡 Minik bir not: Vergi iadesi alıp alamayacağını merak ediyorsan, HMRC’nin sitesinde kısa bir kontrol aracı da var. Birkaç soruyu yanıtlayarak bunu kolayca öğrenebilirsin.
İngiltere’deki vergi sistemi gözünü korkutmasın; başta biraz karmaşık görünse de aslında oldukça sistematik. Temel kavramları öğrendikçe ve resmi kurumların uyarılarını takip ettikçe işin rengi değişiyor. Senin için en çok karşılaşacağın vergi türlerini ve önemli detayları sade bir dille anlatmaya çalıştık. Ama bazen detaylar arasında kaybolmak kolay olabiliyor. Eğer daha fazla bilgiye ihtiyacın olursa ya da belli konuları derinlemesine incelemek istersen resmi kaynakları ziyaret edebilir; kafana takılan bir şey olursa da, bir danışmandan destek alabilirsin.
Unutma; finansal yolculuğunda yalnız değilsin. Her adımında yanındayız. Bol şans!🍀
